Libali elidala kakhulu. Kwanaxa ityala lamakhoboka lalisemthethweni eUnited States ngaphambi kweMfazwe Yamakhaya yaseMelika (1861-65), ilizwe lanyanzelela ekubeni lizibonakalise njengomzekelo wedemokhrasi kwihlabathi. Kwaneyona mfazwe yamakhaya yaphalaza igazi elininzi ukuza kuthi ga ngelo xesha kulo naliphi na ilizwe laseYurophu okanye elikuMntla Merika ekuguquleni ukuzijonga kwalo kule nkalo.
Kwaye phantse isibini kwisithathu senkulungwane yama-20, ucalucalulo oluthobileyo nolukhohlakeleyo - oluhlala lunyanzeliswa ngokutyholwa, ukuthuthunjiswa kunye nokubulala - lwalusenziwa kuwo wonke amazwe asemazantsi e-US nanjengoko imikhosi yemikhosi yase-US ibonakala ilwela ukukhusela idemokhrasi kwiimfazwe ezingapheliyo, ngokuqhelekileyo egameni loozwilakhe abangenanceba, kwihlabathi jikelele.
Uluvo lokuba i-US ngumzekelo wemodeli ekuphela kwayo yedemokhrasi kunye norhulumente osemthethweni kwihlabathi liphela ayinangqondo. Kuba ukuba "inkululeko" abapolitiki base-US kunye neepundits bathanda ukuthetha ngokungapheliyo malunga nayo ithetha nantoni na, kufuneka ibe yinkululeko yokunyamezela iyantlukwano.
Kodwa i-neo-conservative moralsm enyanzeliswa lulawulo olulandelelanayo lwase-US kwiminyaka engama-40 nangaphezulu yahluke kakhulu. "Inkululeko" ikhululekile ngokusemthethweni kuphela ngokutsho kwabo ukuba ihambelana neemfuno zelizwe lase-US, imigaqo-nkqubo kunye nokubandlululwa.
Obu bubudenge bucacileyo kunye noqheliselo lokuzigwagwisa oluyimfama lwasetyenziselwa ukuthethelela ukuqhubeka kolawulo oluncinci lwase-US kunye nokuhlala kwamazwe ukusuka e-Afghanistan ukuya e-Iraq kunye nokuqhubekeka komkhosi wase-US eSyria ngokuchaseneyo nezicelo ezichaziweyo zikarhulumente waseDamasko kunye nomthetho wamazwe ngamazwe.
USaddam Hussein wamkeleke ngokugqibeleleyo kulawulo lukaJimmy Carter kunye noRonald Reagan ngeminyaka yoo-1970 noo-1980 xa wayalela ukuba ahlasele i-Iran yaye okoko wayesilwa nama-Irani kweyona mfazwe yaphalala igazi elininzi kwimbali yoMbindi Mpuma.
Waba “ngumfuziselo wobubi” kunye nobuzwilakhe emehlweni e-US kuphela xa wahlasela iKuwait ngokuchasene neminqweno yase-US.
Kufuneka kubonakale naseWashington ukuba akunakubakho modeli inye yedemokhrasi.
Intanda-bulumko yezopolitiko yaseBritani engasekhoyo u-Isaya Berlin, endaba nenyhweba yokumazi nokufunda phantsi kwayo, wayesoloko elumkisa ngelithi naliphi na ilinge lokumisela uhlobo olunye nolulodwa lorhulumente emhlabeni, nokuba luyintoni na, luya kukhokelela kungquzulwano, ukuba luphumelele, lunokugcinwa kuphela ngokunyanzeliswa kobuzwilakhe obukhulu kakhulu.
Uxolo oluhlala luhleli lokwenyani kunye nenkqubela phambili iza kuphela xa abona bantu bahambele phambili kwezobuchwephesha nabanamandla kwezomkhosi bevuma ukuba iintlobo ezahlukeneyo zoorhulumente zikhona kwihlabathi jikelele kwaye abanalo ilungelo lobuthixo lokujikeleza bezama ukubabhukuqa.
Le yimfihlelo yempumelelo yorhwebo, uphuhliso kunye nemigaqo-nkqubo yezozakuzo yaseTshayina, njengoko ifuna ubudlelwane obunenzuzo efanayo kunye namanye amazwe kungakhathaliseki inkqubo yezopolitiko kunye neengcinga ezizilandelayo.
Imodeli karhulumente waseTshayina, ehlaselwe e-US kunye namaqabane ayo kwihlabathi liphela, incede ilizwe ukuba likhuphe abantu abaninzi kubuhlwempu kule minyaka ingama-40 idlulileyo kunalo naliphi na elinye ilizwe.
Urhulumente waseTshayina uye waxhobisa abantu bakhe ngenkqubela phambili ekhulayo, ukhuseleko lwezoqoqosho kunye nesidima somntu ngamnye ngendlela abangazange bazi ngaphambili.
Kungenxa yoko le nto iTshayina iye yaba yimodeli ethandwayo kwaye ilandelwa ngokwandayo ekulinganiseni inani elandayo loluntu. Oku kuchaza ukuphoxeka kwe-US, umsindo kunye nomona ngeTshayina.
Inkqubo yolawulo lwedemokhrasi yaseUnited States kunokutshiwo ukuba ilawulwa kangakanani na ekubeni kwisiqingatha senkulungwane esidluleyo iye yongamela ukuwohloka kwemilinganiselo yokuphila yabantu bayo?
Ukungeniswa kwemizi-mveliso yase-US evela e-China nako kwenza ukuba i-US ithintele ukunyuka kwamaxabiso kwaye ibambe amaxabiso ezinto ezenziweyo kubantu bayo.
Kwakhona, iipatheni zosulelo kunye nokufa kubhubhani we-COVID-19 zibonisa ukuba uninzi lwamaqela amancinci kulo lonke elase-US kubandakanya ama-Afrika aseMelika, ama-Asiya kunye nama-Hispanics - kunye namaMerika Omthonyama ahlala "evalelwe" "kugcino" lwabo oluhlwempuzekileyo - basacalulwa kwiinkalo ezininzi.
Kude kube oku kungabikho sikweni kulungisiwe okanye ubuncinci kuphuculwe kakhulu, akufanelanga ukuba iinkokeli zase-US ziqhubeke nokufundisa abanye ngedemokhrasi.
Ixesha lokuposa: Oct-18-2021




